НыбжьыкIэгъум игугъэ нэфхэр

Мы мафэхэм нэIуасэ сыфэхъугъ кIэлэ гъэшIэгъон. Ар Мыекъуапэ щыщ, Краснодар щеджэ. Пшызэ къэралыгъо университетым гъэIорышIэнымкIэ ифакультет икъутамэу политологхэр къэзыгъэхьазырырэм ще­джэ. КIэлэ нэутх, гушIубзыу, дэгущыIэгъошIу, къыIорэм нахьыбэр лъэпкъым зэрэпсаоу хаплъэзэ, ащ хилъагъорэм къыпкъырыкIызэ къеIо, «угу къихьагъэр къешIэ» зыфаIорэм фэд, узэреупчIырэм хэлъыр псынкIэу къеубыты, шъхьэ­кIэ­фэныгъэшхо хэлъ. Зигъэбгъа­къэу щытэп, ау лъэпкъым зыгорэ фишIэным фэхьазыр, ныб­жьыкIэмэ зэряшэнэу, щыIэ­ны­гъэр, дунаир зэбли­хъунэу кIуа­чIэ иIэу къышIошIы.

АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэп­къэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэ­хэм­кIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамал­хэм­кIэ и Комитет практикэр мыгъэ щихьыгъэти, ащ щызэхащэрэ Iофтхьабзэхэм ахэлажьэу слъэ­гъугъэ, етIанэ Мые­къуапэ икъэлэ парк мы аужырэ уахътэм ­адыгэ джэгоу щызэхащэхэрэм кIалэр кIэщакIо афэ­хъугъэу зэхэсхыгъэ.

СыкъызтегущыIэщтыр Къум­пIыл ТIахьир. КIалэм сызыIокIэм ыпэрэ мафэм ар Норвегием къикIы­жьыгъагъ. Ослэ щыкIогъэ конференцием рагъэблагъи хэлэжьагъ. АщкIэ тизэдэгущыIэгъуи къедгъэжьагъ.

– Научнэ конференциер хэт зэхэзыщагъэр, сыдэущтэу ащ о ухэлэжьэнэу хъугъа, ТIахьир?

– Зэхэзыщагъэр дунэе зэ­фыщытыкIэхэмкIэ Норвегием и Институт ары. Ащ Урысыем фэгъэхьыгъэ отдел иI. Мы хэ­гъэгум икIыгъэхэми Iоф щашIэ.

Сэ тилъэпкъэгъоу къэкIожьы­гъэхэм яхьылIагъэу научнэ Iоф­шIэным сыпылъ, университетым курсовой ащкIэ щыстхэу хъугъэ. Интернетым ишIуагъэкIэ конференцием сырагъэблэгъэ-
нэу хъугъэ. «УиIофшIагъэ хэт рецензентэу иIэнэу узыфаер?» заIом, «Нэшъулъэщэ Наим» сIуагъэ. Ар Москва щэпсэу, Урысыем шIэныгъэхэмкIэ и Ака­демие цивилизационнэ ушэ­тынхэмкIэ и Гупчэ щэлажьэ. Институтым илIыкIохэр ащ къы­дэгущыIэхи, сиIофшIагъэ еджагъ, ишIошI къыриIолIагъ, щы­кIа­гъэхэр къызгуригъэIуагъ. Ари конференцием рагъэблагъи щыIагъ.

Кавказым щыщ ныбжьыкIэ 20 Iофтхьабзэм хэлэжьагъ. Моск­ва къикIыгъэ специалист­хэри ащ щыIагъэх. ЗэкIэмкIи такъикъ 30 къытатыгъагъ, ащ щыщэу 15-м уиIофшIагъэ къэбгъэлъэгъон, укъытегущыIэн фэя­гъэ. ЕтIанэ упчIэхэр къыкIэ­лъыкIуагъэх. Сэ къызэрэсэуп­чIы­гъэхэм ащыщ Адыгеим къэзыгъэзэжьыгъэхэм яIофыгъохэр зэрэщызэшIуахыхэрэр, Къэбэртэе-Бэлъкъарым мы лъэны­къом­кIэ политикэу иIэр Адыгеим щы­зэрахьэрэм текIымэ. Сэ зэ­текIыхэу къысшIошIы. Сыда пIо­мэ Адыгеим къэкIожьы­хэрэм афэгъэзэгъэ къэралыгъо структурэ (Комитет), къэралыгъо учреждениеу «Къэзыгъэзэжьы­гъэхэр щыIэныгъэм хэщэгъэн­хэмкIэ Гупчэм» Iоф щашIэ, общественнэ организациехэри, фондхэри щыIэх. Сэ сызэрэщы­гъуазэмкIэ, къэралыгъо структурэ зиIэр тэ тиреспубликэ закъу ары. Къэбэртэе-Бэлъ­къарым ащ фэдэ яIэп, общест­веннэ организацие яIагъ, ау ащ Iоф ышIэжьырэп.

– О уидоклад фэгъэхьы­гъэу нахь игъэкIотыгъэу къэпIуагъэмэ дэгъугъэ.

– Сэ сиIофшIагъэ зыфэгъэ­хьыгъэр адыгэу къэкIожьыхэ-
рэр щыIэныгъэм хэгъэгъозэ­гъэнхэм Iофыгъоу епхыгъэхэр, Темыр Кавказым лъэпкъ-политическэ хъугъэ-шIагъэу щы­рекIокIыхэрэм ар зэрахэуцорэр арых. КъэкIожьын Iофым гъогоу къыкIугъэм сыкъыте­гу­щыIэ. СиIофшIагъэ стхыным пае къэкIожьыгъэхэм ащыщэу бэмэ саIукIагъ, садэгущыIагъ. Ахэм къы­саIуагъэхэр IэубытыпIэ сшIы­гъэх. Сэ гу зылъыстагъэр къэс­Iон – къэкIожьыхэрэр зэрэмытхьаусыхэрэр ары. Ар сшIо­гъэшIэгъон, ащ ахэм шъхьэкIэ­фэшхо афыуегъэшIы. Ахэр Хэ­кужъым зэрисхэм щэгушIукIых, ежь-ежьырэу Iоф ашIэ, яунапкIэ аты, зэрафэлъэкIэу мэпсэух.

– Кавказым икIыгъэ ныбжьыкIэхэм яIоф­шIа­гъэхэр сыд зыфэгъэхьы­гъагъэхэр?

– ГущыIэм пае, Чэчэным ныб­жьыкIэ политикэу илъым ехьы­лIагъэу къэгущыIагъ ащ къикIыгъэ кIалэр. Дагъыстан динлэжьыным иIоф зэрэщы­щытым фэгъэхьыгъагъ ащ илIы­кIо къышIыгъэ гущыIэр. Чэчэ­ным ныбжьыкIэ политикэу щызэрахьэрэр сыгу рехьы, ащ фэ­гъэхьыгъэ IофшIагъэм сшIо­гъэшIэгъонэу седэIугъ. Ахэм министерствэ псау яI ныбжьы­кIэ Iофхэм апылъэу. Ащ сыкIоу хъугъэшъ, слъэгъугъэ патриотическэ движениехэу «Ахмат», «Путин» зыфиIохэрэм ыкIи нэ­мыкIхэм яIофшIакIэ. Еджэным фэкъулэе ныбжьыкIэхэр IэкIы­бым агъакIохэшъ, щырагъа­джэх, къэкIожьыхэмэ, IофшIэн ­араты. НыбжьыкIэхэм лъэшэу ана­Iэ атырагъэты.

– УздэщыIэгъэ хэгъэгур угу рихьыгъа?

– Апэрэу IэкIыб къэралы­гъом сыщыIагъ, лъэшэу сыгу къырихьыгъ. ЯщыIакIэ дэгъу дэдэу зэхэщагъ, зэкIэри цIыфым фэлажьэ, гъэсэныгъэ ыпкIэ хэ­мылъэу зэрагъэгъоты. ­Шъыпкъэ, ахэм хьакъулахьэу атырэр на­хьыб, процент 30 мэхъу, ау ящы­IакIэ уехъопсэнэу щыт.

Тэ институтэу тезыгъэблэ­гъагъэм пэблагъэу щыт хьакIэ­щым тисыгъ. Тхьамафэу тыкъы­зэрэтыгъэм тырыщыIэнэу ахъ-
щэ къытатыгъагъ. Къалэр къытагъэлъэгъугъ, хым тытыращагъ, дэгъоу къыддэзекIуагъэх.

– ТIахьир, уисэнэхьаты­щтыр – политолог. Сыдэущтэу къыхэпхынэу ар хъугъа?

– Адыгэ республикэ гимназием сыщеджагъ, я 9 –
10-рэ классхэм дипломат сы­хъунэу лъэшэу сыфэягъ. Еджа­пIэм сычIэсэу Санкт-Петербург сызэкIом, сызыщеджэщтыри къызэзгъэлъэгъугъ. Ау еджапIэр къэсыухы зэхъум сегупшыси, дипломатыр Адыгеим къыщысшъхьамыпэнэу слъытагъэ.

– Еджэныр къэуухымэ, сыд фэдэу зыплъэгъужьыра?

– СшIэрэп, ау сишIуагъэ къы­зыщыкIон IофшIэн сызыфаер

– ЩыIакIэр зэблэпхъунэу амал уиIагъэмэ, сыд къызыщебгъэжьэщт­гъагъэр?

– АпэрэмкIэ, тилъэпкъ къэзыгъэнэфэрэ тамыгъэхэр яз­гъэшIыныешъ, къоджэ ыкIи къэ­лэ дэхьэгъухэм апыслъэщтгъа­гъэх. Сэ сишIошIыкIэ, тызэрэ­лъэпкъ шъхьафыр къэзыгъэ­лъэгъорэ тамыгъэхэр республикэм макIэу итых.

– Мыгъэ практикэр ыпшъэкIэ зыцIэ къе-
с­Iогъэ комитетым щы­пхьыгъ. Угу рихьыгъа, сыд кIэу ащ щыпшIа­гъэр?

– Апэрэ курс ужым АР-м хэдзынхэмкIэ и Гупчэ комис-
сие практикэр щыскIугъ, етIанэ Къэралыгъо Советым – Хасэм сыщыIагъ, мыгъэ комите­тым иIофшIэн зыщызгъэгъо-
загъ. Мыгъэрэ практикэр анахь дэгъоу сэлъытэ. Къэзыгъэзэжьыгъэхэм ятемэ сызэрэпы­лъым нахь сыкIэгушIужьыгъ. Iо­фэу комитетым щашIэрэр сы­нитIукIэ слъэгъугъэ, ащ фэдиз Iоф ащ чIэлъыми сшIа-
гъэп. Анахьэу сшIогъэшIэгъо-
ныр практикэмкIэ сипэщагъэу Пэрэныкъо Фатимэ иIофшIакI. КъэкIожьыгъэхэм яхьылIагъэу ащ зэкIэри ешIэ, ахэм ады­щыIэм фэд. Унагъохэм арысхэм зэкIэми якъэбар ­щыгъуаз, зэкIэми афэгумэкIы.

Илъэс зытешIэкIэ магистратурэм сычIэхьащт. Ащ ­ситемэ щылъызгъэкIотэн сыгу хэлъ. Ар мыхъумэ, тиреспубликэ, ти­лъэпкъ афэгъэхьыгъэщт сиIоф­шIагъэ.

– Мыекъопэ къэлэ паркым тхьамафэ къэс ныб­жьыкIэхэм джэгу щашIэу зэрэрагъэжьагъэм о кIэ­щакIо уфэхъугъэу  зэхэсхыгъэ.

– Ары, ау сэ сизакъоп. Си­ныбджэгъу сигъусэу тыкIозэ, паркым чIыпIэ щытлъэгъугъ джэгу щыпшIынкIэ дэгъоу. ЕтIа­нэ паркым идиректор дэжь тыкIуи телъэIугъ, Iизыни къытитыгъ…

– Адэ  джэгур зезыщэхэрэми зыгорэхэр афэолъэгъухэу аIуагъ… Ныбжь зиIэу, зиунагъо зыгъэшхэн фаем иIоф­шIагъэ пае ахъщэ ептын тефэ, ау шъустудент, тыдэ къишъухыра?

– ЫпкIэ хэмылъэу рекламэу афэтшIыщтыгъэм джы тIэ­кIу къыкIэкIонэу, ар хьатыякIом еттынэу тшIыгъэ.

– Тхьауегъэпсэу гъогу укъытекIыжьыгъэ къодыеу, умышъхьахэу редакцием укъызэрэкIуа­гъэмкIэ. Уигухэлъхэр зэкIэри къыбдэрэхъух.

Сихъу Гощнагъу.

http://www.adygvoice.ru/newsview.php?uid=16004